Groep 7/8, Zelfknap 2

Canto Ostinato is een beroemd muziekstuk geschreven door de componist Simeon Ten Holt. Het is een heel bijzonder muziekstuk. De muzikanten mogen zelf weten hoe lang het duurt. Daardoor duren sommige uitvoeringen een 1 en andere wel 4 uur. Er zijn veel verschillende uitvoeringen met verschillende instrumenten.
Er soms lijkt niet zoveel te gebeuren maar dan verandert er toch weer iets in de muziek.

De meningen en gevoelens die mensen met dit muziekstuk hebben zijn heel verschillend.

In deze les ga je 5 minuten naar Canto Ostinato luisteren. Daarna schrijf je op het werkblad op wat jij hebt ervaren bij het luisteren naar deze bijzondere muziek.

Voordat je gaat luisteren:
Maak je tafel leeg. Ga goed op je stoel zitten. Voel hoe je voeten op de grond staan. Voel hoe je kleding om je benen valt. Voel hoe je billen en je rug contact hebben met de stoel. Laat je armen rusten op je schoot of op de tafel, wat jij prettig vindt. Voel hoe je schouders ontspannen zijn en je hoofd rustig wordt.

Luister nu ongeveer 5 minuten in stilte naar de muziek. Wat je ook denkt, vindt of voelt van de muziek: het is allemaal goed.

Schrijf nu in stilte op wat je hebt ervaren tijdens het luisteren naar de muziek. Gebruik daarvoor dit werkblad:

Canto Ostinato is een tonale compositie van variabele lengte voor toetsinstrumenten van de Nederlandse componist Simeon ten Holt (1923-2012). Het stuk werd gecomponeerd tussen 1973 en 1976 onder de naam Perpetuum. Een paar maanden voor de eerste uitvoering werd de titel Canto Ostinato gekozen. Canto (cantate) verwijst naar de melodie of een kort muzikaal motief; Ostinato verwijst naar herhaling. De première van het stuk werd uitgevoerd op 25 april 1979 in de Ruïnekerk te Bergen (Noord-Holland)

Creatie
Canto Ostinato wordt gerekend tot de minimalistische muziek. Ten Holt schreef het stuk nadat hij was gestopt met het serialisme. Het werk is al spelend op het klavier ontstaan en hij duidde de opbouw liever aan als de ontwikkeling van een genetische code. De componist creëerde meer dan honderd losse korte secties in bes mineur van enkele maten. Uiteindelijk was het componist Andries Hubers die de secties samenvoegde tot een partituur. Daarna bewerkte Ten Holt de partituur nog vaak zodat er uiteindelijk meerdere versies van het stuk ontstonden.

Opbouw
Volgens pianist Kees Wieringa —die het stuk veel speelde en Ten Holt regelmatig sprak— heeft Canto Ostinato vier duidelijke kenmerken:
Het motief (canto) bestaat uit een beperkt aantal muzieknoten. Omdat Ten Holt een meerduidige notatie gebruikte, is het aan de uitvoerenden om te bepalen hoe de noten in de partituur worden gespeeld; bijvoorbeeld legato, staccato, piano, forte, crescendo of diminuendo. Door andere accenten ontstaan andere patronen in het stuk.
Het stuk is geschreven in de oneven 10/16 maat. De maat in vijf tellen wijkt sterk af van de meeste gangbare westerse muziek.
In het stuk ontstaat het effect van een echo: In het geval van bijvoorbeeld twee piano’s, speelt de tweede piano dikwijls eenzelfde noot als de eerste piano, maar telkens een tel later.
Sommige secties kunnen worden herhaald; dat is vrij te bepalen door de artiesten.[8] Andere secties vormen een melodische brug die slechts één keer worden gespeeld. Uitvoerenden spreken van tevoren af welke varianten van de secties worden gespeeld, maar spreken slechts beperkt af hoe vaak een bepaalde sectie wordt herhaald. De uitvoerende muzikant beslist dus pas tijdens de uitvoering hoe het stuk zich ontwikkelt.

Partituur
De partituur van Canto Ostinato heeft één hoofdpartij, aangegeven met accolades. Deze vormt de basis van het stuk en zo is het ook door één pianist te spelen. Onder de hoofdpartij is een extra partij voor de linkerhand en boven de hoofdpartij zijn twee partijen voor de rechterhand. Door de verschillende variaties kunnen de spelers kiezen. Ten Holt gaf veel vrijheid aan de uitvoerenden: het aanleggen van de accenten, welke secties ze wilden spelen, hoe ze omgingen met herhalingen. De partituur diende meer als een schets te worden benaderd dan als een voorschrift. Daarentegen hebben de verschillende secties vaste plekken in de progressie van het stuk die niet verwisseld kunnen worden zonder de melodie te breken. Ten Holt was ook duidelijk in het aan te houden tempo en stond afwijzend tegenover improviseren in de zin van eigenhandig toevoegen van noten.

Speelduur
De speelduur kan variëren van zestig minuten tot enkele uren. Over de lengte van de uitvoeringen zegt Ten Holt in zijn memoires: “Ook de veronderstelling van hoe-langer-hoe-beter is een vergissing als de spanning tussen twee tijdpunten ontbreekt en er niet meer klinkt dan zinloze herhaling van hetzelfde”.