Klas 5: De Odysseus-variaties

Jullie kennen het verhaal van Odysseus die na de Trojaanse oorlog met zijn schip terug wil naar huis. Maar onderweg worden hem allerlei problemen en verleidingen voor de voeten geworpen. Gelukkig is Odysseus erg slim en weet hij zich uiteindelijk uit elke benarde situatie te redden.

In elke situatie is Odysseus zichzelf. Maar elke uitdaging vraagt om een andere aanpak. Soms verstopt hij zich met z’n mannen onder aan de buik van schapen, laat hij zich vastbinden aan de mast of staat hij oog in oog met een zeemonster. En soms is hij dapper en vastberaden maar soms ook radeloos en verlangt hij naar zijn vrouw Penelope en zoon Telemachos op het eiland Itaka.

In de muziek kennen we la die verschillende verschijningsvormen ook. Het is dan geen persoon maar een melodie die steeds in een andere gedaante te horen is. Dat gebeurt op heel veel verschillende manieren. Maar een van de duidelijkste is misschien wel de 12 Variaties die Wolfgang Amadeus Mozart maakte op een Frans volksliedje. In dat werk hoor je steeds dezelfde melodie maar heeft Mozart het steeds een klein beetje veranderd.

Heb je gehoord hoe dezelfde melodie (Altijd is Kortjakje ziek) steeds een beetje anders wordt gespeeld? Soms met een huppeltje, soms met veel tonen, dan weer langzaam en soms snel.
Hebben jullie de les over Mineur en Majeur als gedaan? Dan weet je wat Mozart heeft gedaan bij de achtste variatie (03:55).

Welke tructjes heeft Mozart gebruikt om de melodie anders te laten klinken? Antwoord vind je op het antwoorden tab-blad.

Eigenlijk was Mozart bij het maken van dit muziekstuk net zo sluw als Odysseus. Met een eenvoudig melodietje, dat hij in Frankrijk hoorde, wist hij vrij eenvoudig een heel muziekstuk te componeren door de noten steeds opnieuw te gebruiken. Lekker makkelijk! 😉

Luister naar de volgende variaties en schrijf op werkblad 1 je antwoorden op.
Variatie 1
Variatie 5
Variatie 8
Variatie 11

Antwoorden op de vraag: Op welke manier kun je allemaal variëren?
Meer noten
Minder noten
Sneller
Langzamer
Mineur
Majeur
Andere akkoorden
Ander ritme
Andere noten in de bas
Andere instrumenten

Antwoorden op opdracht 1
Variatie 1: Meer noten, andere basnoten
Variatie 5: Ander ritme, af en toe andere akkoorden
Variatie 8: Mineur, langzamer
Variatie 11: Langzamer, meer noten, andere akkoorden

Zoals Odysseus altijd zichzelf bleef maar zich toch elke keer weer moest aanpassen aan de situaties op zijn reis, zo maakt een muzikaal thema ook reis en klinkt elke keer toch een beetje anders.

Denk aan:
Penelope, Telemachos, Lotuseters, Cycloop, Ajolos, Onderwereld, Sirenen, Skyla en Charybdis, Ithaka.

De opdracht is: Maak in groepjes van 3 of 4 een eenvoudig ritme of een korte melodie met 2 variaties. Gebruik daarvoor trucjes die Mozart ook voor 12 Variaties gebruikte.
Schrijf je ritme/ melodie met de variaties op en gebruik daarvoor eventueel onderstaand werkblad.

Hier staat het liedje Altijd Is Kortjakje Ziek. De tweede keer staan er andere akkoorden boven. Misschien heb je wel een meester of juf die dit kan spelen. De melodie blijft hetzelfde, de akkoorden en daarmee de sfeer van het liedje verandert bij de variatie.

Kinderen gaan in groepjes van 3 of 4 een ritme of een melodie met 2 variaties maken en daarvoor hebben ze hun lijf, een ritme instrument of een eenvoudig melodie-instrument nodig.